Voeding en overleven na kanker

December 2023, dr. Sam Audali

We weten allemaal dat de overlevingskansen voor veel soorten kanker de afgelopen decennia aanzienlijk zijn verbeterd. Dit goede nieuws is vooral te danken aan een vroegtijdigere diagnose en het succes van de nieuwste medische behandelingen.

Toch rijst bij overlevenden van kanker nog steeds de vraag naar de mogelijke late en langetermijneffecten van de ziekte en de behandeling op hun overlevingskansen en hun levenskwaliteit.

Twee belangrijke onderzoeken naar de invloed van voeding op overlevenden van kanker, gepubliceerd in 2023 tonen aan dat de manier waarop we eten een invloed heeft op het leven na kanker.

Gezonde voeding, goed voor een lang leven en welzijn

In de eerste studie (1) keken de onderzoekers naar 19 studies waarbij 38.846 deelnemers betrokken waren. Deze studies keken naar voedingsgewoonten na de diagnose van kanker en hun verband met sterfte, al dan niet door kanker.

Om de kwaliteit van het dieet te evalueren, werden 'gezonde' diëten in de studies gekenmerkt door een hoge consumptie van vis, peulvruchten, fruit, groenten en volkoren graanproducten, en een lage consumptie van rood en bewerkt vlees. ‘Ongezonde' diëten zijn diëten met een hoge consumptie van bewerkt vlees, geraffineerde granen, dierlijke producten, zoute snacks, suikerhoudende dranken, snoep en desserts.

De algemene analyse van deze onderzoeken concludeerde dat een algemeen 'gezond' dieet na een kankerdiagnose het welzijn en de levensduur zou kunnen bevorderen en beschermen, en dat het volgen van dit voedingspatroon omgekeerd evenredig was met de sterfte door alle oorzaken bij patiënten die kanker overleven. Meer specifiek, bij alle overlevenden van kanker was een grotere naleving van een 'gezond' dieet geassocieerd met een lagere mortaliteit (door alle oorzaken) (-31%). Daarentegen werd een 'ongezond' voedingspatroon geassocieerd met een hogere mortaliteit (door alle oorzaken) (+48%).

Het mediterraan dieet: langer leven na borstkanker

Een ander Europees onderzoek, gepubliceerd in BMC Medicine (2), toonde aan dat vrouwen met borstkanker die een mediterraan dieet volgden, langer overleefden.

Het is algemeen bekend dat het mediterraan dieet in verband wordt gebracht met een lager risico op borstkanker, maar dit onderzoek is een van de eerste waarin de invloed van het dieet op de levensduur (via sterfte aan kanker of sterfte door welke oorzaak dan ook) wordt onderzocht.

Deze studie observeerde de sterfte van 13.270 mensen met borstkanker of die borstkanker hadden gehad in negen Europese landen, afhankelijk van hun naleving (op een schaal van 0 tot 16) van een mediterraan dieet.

De gemiddelde levensverwachting na de diagnose van borstkanker was 8,6 jaar. Een lage naleving (score van 0 tot 5) van het gezonde dieet in vergelijking met een gemiddelde naleving (score tussen 6 en 8) is gecorreleerd met een 13% verhoogd risico op sterfte door alle oorzaken.

Elke toename van 3 in de score voor de naleving van het mediterrane dieet wordt geassocieerd met een 8% lager risico op sterfte (door alle mogelijke oorzaken). Dezelfde observatie geldt voor postmenopauzale vrouwen.

Deze observaties suggereren dat het mediterraan dieet zoveel mogelijk moet worden aangemoedigd na borstkanker.

Het mediterraan dieet in het kort :

Plantaardige voedingsmiddelen a volonté

Fruit en groenten bij elke maaltijd, in de juiste hoeveelheden, rauw of gekookt. Gedroogd fruit en oliehoudende zaden zijn ook welkom! Varieer met kleuren en kies altijd seizoensgroenten.

Zetmeel en peulvruchten

Dit zijn de belangrijkste energiebronnen in dit dieet. Bij voorkeur volkoren, zetmeelrijk voedsel komt in de meeste maaltijden voor. Granen en peulvruchten hebben de voorkeur, en niet te vergeten knollen.

Olijfolie als bondgenoot

Olijfolie kan op heel wat manieren gebruikt worden, bij het koken, puur of in combinatie (met koolzaadolie bijvoorbeeld). Het vervangt boter en andere vetstoffen.

Kwaliteitsvolle dierlijke eiwitten

Grote of kleine vissen, zeevruchten of zelfs zeewier staan regelmatig op het menu, net als eieren van scharrelkippen. Wit vlees staat ook op het menu, maar zonder overdaad. Rood vlees en charcuterie zijn minder belangrijk. Maar men kan ook een vegetarisch mediterraan dieet volgen.

Zuivel met mate

Het Middellandse Zeegebied is geen veeteeltgebied, hoewel er wel kuddes schapen en geiten zijn. Daarom maken zuivelproducten deel uit van het mediterrane dieet, in gematigde hoeveelheden en in de vorm van verse kaas en yoghurt. Geef de voorkeur aan zuivelproducten op basis van geiten- of schapenmelk.

Een beetje alcohol (maximaal 1 glas per dag) tijdens de maaltijd.

Referenties:

(1) Spei, M.-E.; Bellos, I.; Samoli, E.; Benetou, V. Post-Diagnosis Dietary Patterns among cancer Survivors in Relation to All-Cause Mortality and Cancer-Specific Mortality: A Systematic Review and Meta-Analysis of Cohort Studies. Nutrients 2023, 15, 3860. https://doi.org/10.3390/nu15173860

(2) Castro-Espin C, Bonet C, Crous-Bou M, Nadal-Zaragoza N, Tjønneland A, Mellemkjær L, Hajji-Louati M, Truong T, Katzke V, Le Cornet C, Schulze MB, Jannasch F, Masala G, Sieri S, Panico S, Di Girolamo C, Skeie G, Borch KB, Olsen KS, Sánchez MJ, Amiano P, Chirlaque MD, Guevara M, Sund M, Bodén S, Gunter MJ, Gonzalez-Gil EM, Weiderpass E, Aguilera-Buenosvinos I, Tsilidis KK, Heath AK, Aune D, Dossus L, Agudo A. Association of Mediterranean diet with survival after breast cancer diagnosis in women from nine European countries: results from the EPIC cohort study. BMC Med. 2023;21(1):225. doi: 10.1186/s12916-023-02934-3.