Het geheugen boosten na een behandeling

Oktober 2023, dr. S. Audali

Iedereen weet het: met de leeftijd nemen de cognitieve vaardigheden en de behendigheid van de hersenen om nieuwe wegen in te slaan en nieuwe dingen te onthouden langzaam maar zeker af. En bepaalde situaties, zoals een neurodegeneratieve ziekte, zware anesthesie of bepaalde behandelingen (zoals chemotherapie) helpen niet. Het goede nieuws is dat u dingen kunt doen die doeltreffend zijn om uw geheugen een boost te geven.

Het geheugen heeft verschillende dimensies: werkgeheugen (ook wel kortetermijngeheugen genoemd), semantisch of episodisch geheugen, procedureel geheugen of perceptueel geheugen (gekoppeld aan de zintuigen). Al deze herinneringen zijn met elkaar verbonden door complexe neuronale interacties. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat verschillende factoren van invloed zijn op ons vermogen om herinneringen te onthouden of op te roepen.

Geheugen in de mist

Chemofog of een chemobrain ⁽¹⁾ beschrijft een soort cognitieve mist, ook wel die het geheugen, de aandacht of de concentratie beïnvloedt, na bepaalde chemische behandelingen. Deze aandoening wordt lang onderschat en onderbehandeld en is vandaag het onderwerp van veel onderzoek. Aangenomen wordt dat de oorsprong van chemofog multifactorieel is. Het zou te wijten zijn aan de kanker zelf, de impact van de aankondiging van de ziekte, angst en vermoeidheid, maar ook aan de neurotoxische werking van chemotherapie (die ook gezonde cellen vernietigt), oxidatieve stress (die cellen aanvalt) en hormonale of immuunstoornissen. Bij beeldvorming ziet men een vermindering van de activiteit in bepaalde delen van de hersenen, zoals de hypothalamus of de frontale cortex, die het onmiddellijke geheugen, de concentratie en het vermogen om meerdere taken tegelijkertijd uit te voeren beïnvloeden.

Meestal zijn deze problemen van voorbijgaande aard, maar bij sommige patiënten kunnen ze tot tien jaar na de behandeling aanhouden. Op de vraag of de ontwikkeling van neuronen alleen wordt gestopt door chemotherapie of dat ze worden vernietigd, is er vandaag nog geen duidelijk antwoord. De enige zekerheid is dat oudere patiënten zwaarder getroffen zouden worden.

_{(1) Argyriou AA et al., Either called "chemobrain" or "chemofog," the long-term chemotherapy-induced cognitive decline in cancer survivors is real., J Pain Symptom Manage. 2011 Jan; 41(1):126-39.}

Hoe uw geheugen een handje helpen? 

De meest effectieve methoden zijn gebaseerd op drie principes:

• De beschikbare mentale ruimte terugwinnen door momenten van rust voor de hersenen te reserveren door te slapen, een dutje te doen, te dromen, te mediteren, enz.
• Begin met nieuwe leerervaringen en doe dit regelmatig. De hersenen voeden zich met nieuwe ervaringen om verbindingen tussen neuronen tot stand te brengen. U kunt bijvoorbeeld een andere weg naar uw werk nemen of de bereiding van uw ontbijt variëren, maar het besteden van al uw dagen aan het invullen van sudoku-roosters kan van u misschien u een sudoku-wereldkampioen maken, maar zal uw cognitieve vaardigheden niet verbeteren...
• Herontdek je associatieve vaardigheden. Dat kan een beetje gek klinken, maar het is wel heel doeltreffend!  😉

U moet ook leren uw symptomen onder controle te houden: uw concentratieproblemen kunnen bijdragen aan emotionele uitputting. Het onderkennen van de moeilijkheden is de eerste stap om ze het hoofd te bieden en passende strategieën te implementeren. Aarzel dus nooit om er met uw zorgverleners over te praten, om steun te zoeken bij het herwinnen van uw geheugenvermogen. Vraag om een ​​gesprek met een psycholoog of psychiater als je het gevoel hebt dat u het leven van alledag niet aankunt.

Concrete tips 

• Maak een lijst van de dingen die u moet onthouden: boodschappen, telefoontjes, medische afspraken, enz. Reserveer je concentratievermogen voor belangrijke dingen.
• Plan de taken van de volgende dag.
• Wissel fasen van activiteit en rust af. Vermijd ‘multitasking’-situaties. Concentreer u op één activiteit tegelijk.
• Lezen is dé hersenactiviteit bij uitstek. Door uw neuronen te trainen, behoudt en verbetert het lezen uw cognitieve prestaties. Weet u niet welke boeken u moet kiezen? Wat als u de geschiedenis opnieuw zou bekijken? Dompel uzelf onder in de grote verhalen,  historische romans en andere getuigenissen. Door verborgen schoolherinneringen op te roepen, zouden boeken ook uw herinneringen aan mooie en romantische momenten moeten doen herleven en u onverslaanbaar moeten maken!
• Houd afleidende en vermakelijke activiteiten om uw batterijen op te laden. Speel je graag? Ga opnieuw met Trivial Pursuit aan de slag of leer een spel dat u nog niet kent.
• Studeren en van buiten leren: als u de tijd en in hebt, kunt u proberen ornitholoog, astronoom of amateur-mycoloog te worden, of zelfs acteur, enz. Het herkennen van vogels, sterrenbeelden of paddenstoelen, of het reciteren van Shakespeare, er gaat niets boven om uw geheugen gezond te houden... en indruk te maken op uw vrienden!
• Vertrouw op geheugensteuntjes: bijvoorbeeld voor Romeinse cijfers: ‘Ik Verving Xanders Lekkere Citroenen Door Mandarijnen’, waarbij I = 1, V = 5, X = 10, L = 50, C = 100, D = 500 en M = 1000". 

Wat als je je eigen geheugensteuntjes zou verzinnen?

Vijanden van het geheugen 

Bepaalde factoren kunnen geheugenproblemen verergeren. Het is beter om hier rekening mee te houden om de effecten van chemofog niet te accentueren. Deze factoren zijn:

• tabak en alcohol,
• stress,
• slaapgebrek,
• onvoldoende lichaamsactiviteit,
• bepaalde psychotrope behandelingen.

Oefeningen  

• Associaties 

Om uw aandacht te prikkelen, kiest u een vrij algemeen woord (bijvoorbeeld bloem, zee, koken, sport, etc.) en zoekt u in minder dan 30 seconden naar zeven andere woorden die tot hetzelfde universum behoren. Als het gemakkelijk is, verkort u de periode tot 20 seconden.

• mnemotechniek 

Een verhaaltje verzinnen, verbanden leggen (soms logisch, soms gek) tussen de woorden en cijfers die u wilt onthouden, helpt niet alleen om ze te onthouden, maar stimuleert ook het gebruik van de kennis die u al hebt.

Hoe zou u bijvoorbeeld het cijfer 512369 onthouden?

• Beelden 

Om te wennen aan nieuwe of ingewikkelde woorden en deze te onthouden, stellen we ons een beeld voor dat hun betekenis en uitspraak associeert.

Voorbeeld: om het woord ezelsbruggetje te onthouden denkt u aan een ezel op een bruggetje!

Bronnen:

• https://www.rose-up.fr/magazine/chemofog-chimiotherapie-memoire/
• https://www.futura-sciences.com/sante/questions-reponses/memoire-doper-memoire-10-astuces-validees-scientifiquement-43/
• https://www.hug.ch/oncologie/memoire-concentration
• https://www.doctissimo.fr/html/psychologie/mag_2001/mag0824/ps_4421_huit_trucs_memoire.htm
• S. Martinez et M. Burniat, Une mémoire de roi, éd. Premier Parallèle, 2018